Türk Dilinin Yapı Özellikleri

1) Türkçe kelimelerde gramatikal cinsiyet yoktur.
Mesela İngilizcede vardır: he, she

2) Kelime başında el, the gibi belirtme edatı bulunmaz.
The book, a book gibi kullanımlar Türkçede bulunmaz. Türkçede bu görevi sıfatlar yapar.

3) Türkçe sondan eklemeli bir dildir.
Yapım ekleri ve çekim ekleri köklerden sonra gelir. Sıralama kök+ yapım eki+ çekim eki şeklindedir.

4) Yeni sözcükler yapım ekleriyle türetilir. (Su+luk, güzel+lik, sev-gi)
Not: İsim köklerinden sonra + fiil köklerinden sonra da – işareti kullanılır.

5) Türetme sırasında kökte değişim olmaz.
Bana ve sana kullanımları istisnadır. Bana kelimesinin kökü ben, sana kelimesinin kökü de sendir.

6) İsim çekiminde iyelik ekleri kullanılır.
Kalemim, kalemin, kalemi, kalemimiz, kaleminiz, kalemleri örnek olarak verebiliriz.

7) Sayıdan sonra çokluk eki kullanılmaz.
Beş elma kullanımı doğrudur. Beş elmalar kullanımı yoktur.

8) Sıfatlar isimden önce gelir.
Güzel araba: “güzel” burada sıfat görevindedir ve isimden önce kullanılmıştır.

9) Yardımcı fiil olarak i- (imek) kullanılır.
gülüyordu: gül-ü-yor-i-di

10) Türkçe kelimelerde uzun ünlü bulunmaz.
Şâir kelimesi Arapçadan dilimize geçmiştir.

11) Türkçe kelimelerde aynı ünsüzler yan yana kullanılmaz. (hissetmek)

12) Türkçe kelimelerde birinci ve ikinci heceden sonra o ve ö ünlüleri bulunmaz. (-yor eki istisnadır.)

13) Türkçe bol vokalli bir dildir.
(a,e,ı,i,o,ö,u,ü ve ağızlarda kullanılan kapalı e örnek olarak verebiliriz.)

14) Türkçede sayı ifadesi teklik ve çokluktur.
(elma, almalar)

15) Kökler genellikle tek heceden oluşur.
(gel-, git-, gül, gül-)

16) Çekim ve yapım ekleri kökten sonra kullanılır.
(Sev-gi-li –m)

17) Türkçede ince â sesi yoktur. Varsa bu o kelimenin yabancı bir kelime olduğunu gösterir.
(hilâl, kâr, lâzım)

18) Türkçe kelimelerin sonunda b, c, d, g sesleri bulunmaz. (pedagog)

19) R ünsüzü ağızlarda kelime sonunda düşme eğilimi gösterir. (geli, gidiy)

20) Türkçedeki v’lerin bir kısmı b’den bir kısmı da g’den dönüşmüştür.
ev < eb var < bar güvercin < gögercin

Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni - Şebnem Çevik