Yabancı Uyruklulara Türkçe Öğretimi Nasıl Olmalıdır?

Yabancı Uyruklulara Türkçe Öğretimi

Türkiye'ye öğrenim, evlilik, iş gibi nedenlerle gelen ve Türkçe öğrenmek isteyen kişilere dilimizi öğretmeye çalışan eğitmenlere yol göstereceğini düşündüğüm ve bizzat tecrübe edilmiş birkaç maddeyi sizlerle paylaşmak istiyorum.

A - Dil Eğitimine Hazırlık

Dil öğrenmek/öğretmek zaman isteyen bir süreçtir.

İşin başında bu kesinlikle akılda tutulmalıdır. Dil öğrenilmesi kısa bir zaman sürecinde olgunlaşacak tamamlanacak bir eğitim değildir. Bu süreç öğretilmesi istenilen dilin seviyesi ile orantılı olarak değişmektedir. Bazen istenilen seviyede bir Türkçe öğretimi için aylarla hatta yıllarla ifade edilebilecek zamana ihtiyaç olabileceği unutulmamalıdır.

Sürecin uzunluğunun bilinmesi hem öğreten hem öğretenin motivasyonu açısından önemlidir. Bu süreci kısa zamanda tamamlamayı hayal edenler, doğal olarak zamanın uzamasıyla hayal kırıklığı yaşamakta hatta bazen "Beceremiyorum!" düşüncesiyle eğitimi yarım bırakmaya kadar gitmektedir.  

Eğitmene düşen ilk görev o sürecin uzunluğunu öğrenciye anlatmaktır.

B - Eğitim Süreci

1) Seslerin Telaffuzu:

Dillerdeki seslerde küçük de olsa farklılıklar vardır.  

Eğitime eskilerin mahreç dediği harflerin çıkarılması, söylenmesi, telaffuz edilmesi ile başlamak kelimelerin doğru söylenmesi açısından önemlidir. Bazen yakın sesleri karşılayan harflerin farklı dillerde çok farklı olduğuna rastlamaktayız Örneğin Türkçede var olan incesiyle kadınıyla tek bir şekilde ifade edilen 'h' sesinin Arapçada (ه،خ،ح ) 3 karşılığı vardır. Arapçada ç, p j gibi ünsüzler olmadığı gibi a ve e fetha (üstün); ı ve i kesra (esre); o,ö, u, ü, damme (ötre) ile gösterilir ve harf karşılığı yoktur. Bu nedenle bu seslerin yanlış telaffuzu ve karıştırılması söz konusu olmaktadır. Yine Avrupa ülkelerinde r sesi bizdeki kadar sert telaffuz edilmemektedir.

Harflerin seslendirilmesi hem kelime içerisinde hem de sadece o harfi seslendirilmesi şekliyle tekrarlanarak öğrencinin pratik bir şekilde çıkarabilmesi sağlanmalıdır.

Doğru seslendirilmesi doğru yazmayı da getirecektir.

Burada çıkarılamayan seslerin doğru çıkarılması için gerekirse defalarca tekrar edilmeli harflerin doğru telaffuzu tam ve doğru olarak kavratılmalıdır.

Arapça bilen bir kişiye a, e, ı, i, o, ö, u, ü seslerindeki farklar uygulamalı bir şekilde kavratılmalıdır.  

Arapça bilen öğrencilerde p/b farkı üzerin durmak faydalı olacaktır. Aynı şekilde j, ç, c seslerinin tek başlarına ve sözcük içinde telaffuzu üzerinde durulmalıdır.

2) Okuma, Yazma, Dinleme, Konuşma:

Eğitim sürecinde okuma yazma dinleme ve konuşma etkinliklerine periyotlar halinde yer verilmelidir. Bu, ödevlendirme şeklinde yapılabileceği gibi mutlaka bire bir etkinlikler yapılmalı öğretmen tarafından süreç kontrol edilmelidir.

Okuma ve dinleme etkinliğinde bilinmeyen ifadelerin not alınması karşılığının sadece o cümlede geçtiği anlamında değil farklı anlamlarda da kullanılabiliyorsa bu anlamları da mutlaka verilmeli özellikle mecaz anlamları gerçek anlamıyla ilinti kurularak anlatılmalıdır. Örneğin kol sözcüğünün yardım yardımcı anlamında kullanılması anlatılırken insanın işlerini görmesinde en çok yardımcı organın kol olduğu ifade edilerek anlatılırsa daha kalıcı olacaktır.  

Sözcüklerin anlamları zengin örneklerle yerleşmesi sağlanmalıdır  

3) Yanlışları Yerinde ve Zamanında Düzeltmek:

Yanlışlar düzeltilmezse yerleşir sonradan düzeltilmesi zorlaşır. Bu nedenle yanlış telaffuz edilen ya da yanlış kullanılan harf ek ve sözcükler hemen düzeltilmeli gerektiğinde sık sık sözlüğe başvurulmalıdır. Öğretmenin sözlüğe başvurması bir eksiklik değil , öğrenciye o alışkanlığı kazandırmak açısından bir artı olacaktır.  

4) Okuma ve Yazma Etkinlikleri

Öğrenciye hazırlıklı ve hazırlıksız konuşma egzersizleri yaptırılmalı yukarıda da ifade edildiği gibi hatalı telaffuzlar ve dil ve anlam yanlışlıkları hemen düzeltilmelidir.  

Yine yazma etkinliklerine de eğitim sürecinde çokça yer verilmeli, öğrencilerin kendilerini yazılı olarak daha iyi anlatmaları çok tekrarla sağlanabileceği gerçeği unutulmamalıdır.